Oleh Zulkifli Hasan
Sektor pendidikan melalui cabaran begitu hebat dengan perkembangan yang berlaku di dunia. Dengan impak Revolusi Industri 4.0, perubahan iklim dan kemudiannya diikuti dengan wabak Covid-19, dunia pendidikan perlu berubah dan beradaptasi dengan pantas. Universiti atau institusi pengajian tinggi juga perlu bersedia dengan transformasi dan perubahan yang bersesuaian secara menyeluruh terutama dari aspek pembangunan pelajar.
Berdasarkan pemerhatian, tatkala universiti merencanakan perubahan dan pelan transformasi, bahagian hal ehwal pelajar (HEP) kadangkala tidak mendapat perhatian dan penekanan yang sewajarnya. Penekanan selalunya diberikan terhadap aspek akademik, pengajaran dan pembelajaran. Bukan itu sahaja, ramai juga yang melihat HEP dari sudut negatif sehingga disinonimkan dengan pelbagai label seperti Hal Ehwal Penjara. Situasi ini mencetuskan persoalan kepada keperluan untuk menjenamakan semula dan memberi wajah baharu kepada HEP.
HEP perlu dijenamakan kepada sesuatu yang lebih menyeluruh melangkaui aspek memberikan perkhidmatan kepada pelajar semata-mata. Menyedari perkara ini, beberapa institusi dan universiti telah pun mengambil inisiatif awal menukar HEP kepada nama yang lain seperti Bahagian Pembangunan Pelajar, Student Development and Campus Lifestyle, Student Development and Experience dan Student Development and Community Engagement.
KRITIK
Kritikan terhadap kerangka HEP bukanlah sesuatu yang baharu. Bloland, Stamatakos and Rogers menerusi monograf diterbitkan pada 1994 bertajuk Reform in Student Affairs: A Critique of Student Development mengkritik teori dan model HEP dengan menyatakan ia tidak efisien dan tidak mencukupi termasuk mengetepikan beberapa aspek penting dalam pengajian tinggi seperti misi, matlamat dan peranan universiti dan hubungannya dengan masyarakat.
Monograf ini menyarankan hala tuju HEP yang baharu dengan memberi penekanan kepada prinsip-prinsip dan nilai teras pengajian tinggi dan memaksimumkan sumbangan pembangunan pelajar selain daripada perkhidmatan biasa yang diberikan.
MENGONGKONG
Dalam konteks Malaysia, HEP juga sering menjadi kritikan bukan sahaja ahli akademik dan pelajar, malahan masyarakat umum. Persepsi umum melihat HEP sebagai bahagian yang mengongkong atau mengawal aktivisme pelajar. Ada yang mengganggap bahawa selain Akta Universiti Kolej Universiti 1971, bahagian HEP menjadi antara punca utama lemahnya budaya kritis, daya inovasi dan daya karya dalam kalangan pelajar.
Peranan HEP difahami dalam konteks yang sempit iaitu sebagai pejabat perkhidmatan yang mengatur dan menguruskan aktiviti pelajar termasuk mengawal aspek kewangan dan kelulusan program. Jika sebelum ini, HEP tertumpu menguruskan aktiviti dan program merangkumi aspek kertas kerja, kelulusan, urusan kewangan dan sebagainya, kini peranan ini sepatutnya menjadi tanggungjawab bersama pelajar-pelajar menerusi kesatuan pelajar atau majlis perwakilan pelajar (MPP). Kesatuan pelajar perlu diperkasakan menerusi perkongsian governan dan urus tadbir termasuk diberikan autoriti menguruskan kewangan sendiri, mentadbir kelab dan persatuan serta mengendalikan hal ehwal kelulusan dan kebenaran program. Inilah amalan yang dilaksanakan di universiti di negara-negara maju di mana kesatuan pelajar memainkan peranan penting dan mempunyai tanggungjawab bersama dalam aspek pembangunan pelajar. Bahkan pertubuhan pelajar ini dibolehkan memiliki aset sendiri seperti bangunan, kenderaan, saham serta mempunyai kelestarian kewangan.
Amalan lama yang hanya mengiktiraf HEP sebagai pelaksana dan tidak mengambil perhatian suara dan pandangan mereka adalah sesuatu yang tidak boleh diterima dalam konteks hari ini. Pembangunan Pelajar mesti melibatkan keseluruhan institusi, bukan hanya menjurus kepada aspek akademik semata-mata. HEP mesti dilibatkan dalam pembentukan dasar, polisi termasuk pembangunan dan semakan kurikulum di mana maklumat dan informasi mengenai pelajar dapat dimanfaatkan dan diberikan secara lebih tepat.
KOLEJ KEDIAMAN
HEP perlu dianggap setaraf atau sama penting dengan peranan bahagian akademik dalam membentuk pelajar. Sesungguhnya masa dan pengalaman pelajar-pelajar di kampus lebih banyak terluang dalam aktiviti-aktiviti ko-kurikulum, berpersatuan dan kehidupan di kolej kediaman. Kesemua ini sangat signifikan bagi membentuk karakter dan membina kemahiran insaniah mereka.
HEP tidak sepatutnya hanya dilihat penting apabila timbulnya masalah dan hanya dirujuk setelah polisi dan dasar dibuat oleh pihak lain.
Antara aspek yang masih kurang mengenai HEP khususnya di Malaysia ialah penyelidikan, kajian, penerbitan dan wacana ilmiah mengenai pembangunan pelajar. Berbanding di negara maju yang sudah mempunyai jaringan dan badan gabungan pentadbir HEP seperti National Association of Student Personal Administrators yang disertai oleh lebih 1,400 universiti seluruh dunia, International Association of Student Affairs and Services serta jurnal akademik khusus mengenai pembangunan pelajar, didapati masih kurang wacana intelektual dan penyelidikan ilmiah mahupun penerbitan. Aspek intelektual ini adalah sangat signifikan bagi memastikan pembangunan pelajar dapat dilaksanakan dengan tuntas berdasarkan kepada kajian dan penyelidikan yang bermutu tinggi.
PIAWAIAN
Bagi memastikan kualiti pembangunan pelajar dapat dipertingkatkan, standard atau piawaian kepada HEP juga perlu diberikan perhatian. HEP merupakan kerjaya profesional dan penggerak yang terlibat secara langsung perlu menjalani latihan intensif dan berstruktur serta mendapat pendedahan sewajarnya dalam aspek pembangunan pelajar. Penggerak HEP ini perlu terpilih dan benar-benar berminat serta didedahkan dengan ilmu diikuti dengan penghayatan kepada nilai-nilai dan falsafah pembangunan pelajar itu sendiri. Tugas-tugas membina karakter dan sahsiah pelajar-pelajar oleh HEP ini berlaku secara berterusan tidak mengenal waktu siang dan malam termasuk hujung minggu dan cuti umum. Amalan tertentu sesetengah organisasi menempatkan kakitangan yang mempunyai masalah disiplin di bahagian HEP juga perlu dihentikan.
PROFESOR Madya Dr. Zulkifli Hasan ialah Timbalan Rektor (Pembangunan Pelajar dan Penglibatan Komuniti), Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM).
